Op dinsdag 10 september 1985 streden Wales en Schotland in Cardiff om een ticket voor het WK dat een jaar later in Mexico gehouden zou gaan worden. Bondscoach van de bezoekers was de legendarische Jock Stein, de man die Celtic naar al zijn grote successen in de jaren zestig en zeventig had geleid. Sinds 1978 had hij het nationale elftal onder zijn hoede. Op zich stond zijn team er goed voor. Een gelijkspel zou sowieso recht geven op een play-off tegen de winnaar van het nog te houden kwalificatietoernooi van de Oceanische voetbalbond. Bij winst zou de groep, waar ook Spanje in uitkwam, zelfs wel eens gewonnen kunnen worden, met directe kwalificatie als beloning.
Het enige dat de mannen van Stein absoluut niet mochten, was verliezen van Wales. In dat geval kon slechts een verliespartij voor Spanje nog soelaas bieden en dat leek uitgesloten, aangezien de Spanjaarden alleen nog thuis tegen IJsland moesten. Het probleem was, dat verliezen van Wales precies datgene was wat Schotland een halfjaar eerder overkomen was. Wales had met de spitsen van Manchester United en Liverpool, Mark Huges en Ian Rush, de beschikking over een fantastisch aanvalsduo. Zelfs de steun van 60.000 toeschouwers op Hampden Park had destijds niet kunnen verhinderen dat een doelpunt van Rush Wales de overwinning schonk. En dan moest Schotland het dit keer ook nog eens doen zonder aanvoerder Graeme Souness, vanwege een schorsing, en sterspeler Kenny Dalglish, vanwege een blessure.
Tot zijn ontzetting moest Stein die avond toezien, hoe het enige scenario dat vermeden diende te worden zich voor zijn ogen ontspon. Zelfs de vijfmansverdediging waar hij voor gekozen had om Rush en Hughes in toom te houden, kon niet verhinderen dat Mark Hughes het thuisland al in het eerste kwartier op een 1-0 voorsprong bracht. De rest van de eerste helft leek een tweede goal voor Wales dichterbij, dan een gelijkmaker voor Schotland. De Schotse keeper, Jim Leighton, maakte geen zekere indruk. In de rust bleek dat hij één van zijn contactlenzen had verloren. Stein ontplofte bijna toen bleek dat de doelman van Aberdeen geen reservelenzen bij zich had. Hij moest Leighton wisselen, hetgeen betekende dat hij nog maar één wissel over zou hebben in de tweede helft.
| Embed from Getty Images |
| Jock Stein en zijn assistent Alex Ferguson tijdens de wedstrijd |
Het kon er nog wel bij voor Stein, wiens bondscoachschap nu wel heel nadrukkelijk in een sof te dreigde eindigen. Dat het behalen van successen met het Schotse nationale team een heel wat zwaardere dobber was dan met Celtic, waarmee Stein negen jaar op rij kampioen geworden was en in 1967 de Europacup gewonnen had, dat snapte vriend en vijand, maar de kwalificatie mislopen voor drie van de vier toernooien tijdens zijn bondscoachschap zou een wel heel belabberde oogst zijn. Het zou ook zijn prestaties met Celtic in een ander licht plaatsen.
De extra stress die het vooruitzicht van een dreigend ontslag met zich meebracht was het laatste dat Stein kon gebruiken, gezien de hartproblemen waarmee de 62-jarige te kampen had. Hij kondigde aan dat hij in de loop van de tweede helft middenvelder Gordon Strachan zou wisselen voor een extra aanvaller. Dat was tegen het zere been van de rossige gifkikker Strachan, die vond dat de vijfmansverdediging het grote probleem was. Daardoor had Wales het middenveld in een ijzeren greep. Er moest juist een middenvelder bij. Toen hij er wat van wilde zeggen, hield assistent-bondscoach Alex Ferguson hem tegen. Ferguson vond Stein er slecht uitzien en wilde geen hoogoplopende discussie.
De tweede helft bood geen verlichting van de spanning voor Stein. Wales had de touwtjes stevig in handen en had de voorsprong moeten verdubbelen, ware het niet dat Ian Rush een intikker op de één of andere wijze toch naast wist te schieten. Met nog een half uur te gaan, besloot Stein alles of niets te gaan spelen en bracht een extra aanvaller in. Voor het eerst wist Schotland wat druk te ontwikkelen, alhoewel al het hollen en draven nou ook weer geen echt uitgespeelde kansen opleverde. Wel steeg de spanning nog wat verder. Tien minuten voor tijd diende de kans op een gelijkmaker zich dan toch aan voor de Schotten, toen een verdediger van Wales de bal tegen de arm kreeg. Het leek aangeschoten hands, maar de Nederlandse scheidsrechter Jan Keizer gaf een penalty. Toen die werd benut, ontplofte alles dat Schotland een warm hart toedroeg van vreugde: de spelers in het veld, de reserves op de bank en de duizenden Schotse supporters die waren meegereisd naar Cardiff op de tribune. Alleen Stein juichte niet. Hij zag bleek en droop van het zweet.
| Embed from Getty Images |
| Schotland maakt gelijk van de penaltystip |
Wales bracht onmiddellijk een extra aanvaller in en een hectisch slotoffensief begon. Terwijl de minuten tergend langzaam weg tikten, begonnen zich fotografen rond de Schotse bank te verzamelen om Steins reactie op het moment dat het verlossende laatste fluitje zou klinken te vereeuwigen. Stein maakte zich druk om het belemmerde zicht op het veld en probeerde ze weg te krijgen. Teamdokter Stewart Hillis herinnert zich wat er daarna gebeurde: “Met iets van twee minuten te gaan, klonk een fluitsignaal van de scheidsrechter en dacht Jock dat de wedstrijd voorbij was. Hij stond op en viel toen op zijn knieën.”
Het leek een hartaanval. Terwijl de wedstrijd doorging werd Stein op een brancard geladen en naar de medische ruimte van het stadion gebracht. Hillis: “We probeerden hem te reanimeren. Zijn laatste woorden waren: 'Ik voel me veel beter nu, dokter'.” De inspanningen mochten niet baten, Stein overleed ter plekke, De spelers hadden er niets van meegekregen en hadden hun overwinning, nadat Keizer daadwerkelijk af had gefloten, uitbundig gevierd. Terug in de kleedkamer bracht assistent-coach Alex Ferguson de spelers het slechte nieuws. Verdediger Alex McLeish: “We waren aan het op en neer springen geweest, elkaar op de schouders aan het kloppen, aan het vieren. Toen opende Alex de deur, kwam binnen en zei drie woorden: “Jock is dood.”
| Embed from Getty Images |
| Terwijl de spelers hun overwinning vieren, maakt Alex Ferguson zich zorgen |
De thuisreis verliep in een staat van totale verslagenheid, zonder Stein, wiens lichaam in Cardiff achterbleef om pas later gerepatrieerd te worden. Hij zou enkele dagen later in besloten kring gecremeerd worden. Het Schotse voetbal was een levende legende armer. Vergeten is men hem nooit en bij de hoofdingang van Celtic Park herinnert tegenwoordig een standbeeld van Jock Stein met de Europacup in zijn handen de herinnering aan de meest succesvolle trainer uit de geschiedenis van de club.
En die kwalificatie voor het WK in Mexico waar alles die avond om had gedraaid? Die zouden de Schotten anderhalve maand later afdwingen, door over twee wedstrijden een play-off tegen Australië met 2-0 in hun voordeel te beslissen.